تامین مالی جمعی (Crowdfunding) به‌عنوان یکی از ابزارهای نوین و مردمی جذب سرمایه، در چند سال اخیر رشد قابل‌توجهی داشته است. این مدل مشارکتی با تکیه بر همراهی و همکاری مردم، نقش بسزایی در تقویت بنیان‌های اقتصادی کشور در حوزه‌های مختلف ایفا می‌کند؛ از حمایت از کسب‌وکارهای نوپا گرفته تا توسعه پروژه‌های اجتماعی، فرهنگی و حتی عام‌المنفعه. جستجوی عمومی مردم برای دسترسی به ساده‌ترین روش‌های جذب سرمایه، موجب شده است تا تامین مالی جمعی به گزینه‌ای جذاب برای هر دو طرف باشد؛ کارآفرینان به‌دنبال تأمین منابع بدون پیچیدگی‌های روش‌های سنتی، و سرمایه‌گذاران خرد نیز به‌دنبال مشارکتی مطمئن با حداقل سرمایه اولیه هستند.
در ادامه به بررسی مهم‌ترین مؤلفه‌های جمعیتی مؤثر بر آینده تامین مالی جمعی در ایران و جهان می‌پردازیم.
5 نقش کلیدی جمعیت در آینده تامین مالی جمعی
جمعیت را می‌توان به‌عنوان یک کمک کننده حرکت بسیاری از تحولات اقتصادی کشور باشد. در مدل تامین مالی جمعی، ویژگی‌های جمعیتی مانند سن، سبک زندگی و دسترسی به فناوری مستقیماً بر میزان مشارکت و موفقیت طرح‌ها تأثیر می‌گذارند. در ادامه به 5 نقش اساسی جمعیت در شکل‌دادن به آینده این روش نوین مالی می‌پردازیم.
1. تقاضای گسترده برای کارآفرینی و جذب سرمایه
با توجه به نرخ بالای بیکاری در بین جوانان و افزایش علاقه به راه‌اندازی کسب‌وکارهای کوچک، تقاضا برای جذب سرمایه بدون نیاز به وام‌های بانکی یا وثیقه‌های سنگین، به‌شدت افزایش یافته است. از سوی دیگر، با گسترش استارتاپ‌ها و مشاغل خانگی، بسیاری از افراد به‌دنبال روش‌هایی برای تامین مالی بدون ورود به فرآیندهای پیچیده اداری هستند.
در این میان، پلتفرم‌های تامین مالی جمعی همچون سکوی ایده‌فاند می‌توانند نقش واسطه‌ای بین صاحبان ایده و مردم بازی کنند. این سکوها زمینه‌ای را فراهم کرده‌اند تا هر فرد بتواند طرح خود را معرفی کرده و با همراهی عموم مردم، آن را به نتیجه برساند.
۲. سرمایه‌گذاران خرد و فرهنگ مشارکت مالی
در ایران، به‌رغم چالش‌های اقتصادی، افراد بسیاری تمایل دارند سرمایه‌های اندک خود را در جایی به‌کار بگیرند که علاوه‌بر سود مالی، حس مشارکت در ساختن را نیز داشته باشند. این ویژگی فرهنگی می‌تواند موتور محرکه‌ای برای گسترش سرمایه‌گذاری خرد در پروژه‌های مردمی باشد. برای بسیاری از سرمایه‌گذاران، حتی با مبالغ اندک، این نوع سرمایه‌گذاری نه‌تنها یک مشارکت مالی بلکه نوعی کنش اجتماعی و مسئولیت‌پذیری اقتصادی محسوب می‌شود.
در سکوی ایده‌فاند، افراد می‌توانند با حداقل مبلغ ۱ میلیون تومان تا سقف ۵ درصد از مجموع سرمایه موردنیاز هر پروژه، در طرح‌های مختلف مشارکت کنند. این مدل سرمایه‌گذاری خرد، هم جذاب است و هم ریسک سرمایه‌گذاری‌های کلان را برای عموم مردم کاهش می‌دهد.
۳. جمعیت جوان و نفوذ فناوری
نسل‌های جوان‌تر، به‌ویژه افرادی که تازه می‌خواهند وارد بازار سرمایه‌گذاری شوند و سرمایه کمی در اختیار دارند، نقش مهمی در رشد تامین مالی جمعی ایفا می‌کنند. این نسل‌ها به‌دلیل آشنایی بیشتر با فناوری، تجربه استفاده روزمره از خدمات دیجیتال، و تمایل به حمایت از پروژه‌های نوآورانه، به‌طور فعال در پلتفرم‌های کرادفاندینگ مشارکت دارند. مطالعه‌ای جهانی که توسط Statista در سال ۲۰۲۳ منتشر شد، نشان داد افراد بین ۲۴ تا ۳۵ سال بیشترین نرخ مشارکت را در کمپین‌های کرادفاندینگ دارند. در ایران نیز تحلیل رفتار کاربران نشان می‌دهد که همین بازه سنی، بیشترین فعالیت را در پلتفرم‌های آنلاین و پرداخت‌های خرد دیجیتال دارد. این روند اگر با آموزش و اطلاع‌رسانی صحیح همراه باشد، می‌تواند موجب جهشی بزرگ در شکل‌گیری اکوسیستم تامین مالی و رشد اقتصادی در کشور شود.
۴. آگاهی عمومی و آموزش مالی
آگاهی عمومی و سطح سواد مالی افراد جامعه، عامل بسیار مؤثری در موفقیت کرادفاندینگ را دارد. در بسیاری از کشورها، آموزش مفاهیم مالی از مقاطع تحصیلی آغاز می‌شود؛ اما در ایران هنوز فاصله زیادی با آموزش رسمی و کاربردی سواد مالی داریم. همین موضوع باعث شده بخش زیادی از جامعه با مفهوم سرمایه‌گذاری خرد یا مدل‌های نوآورانه مانند کرادفاندینگ آشنا نباشند. با گسترش آموزش‌های عمومی در زمینه تامین مالی جمعی، می‌توان فرهنگ سرمایه‌گذاری را از حالت سنتی به مدلی مردم‌محور، دیجیتال و مسئولانه تغییر داد. در این میان ایده‌فاند، به‌عنوان یک سکوی تامین مالی جمعی سعی بر آموزش تمامی کاربران خود را دارد تا با آگاهی بیشتر به این موضوع بپردازند.
۵. چارچوب قانونی و نظارت ساختارمند
تامین مالی جمعی در ایران تحت نظارت دقیق و رسمی شرکت فرابورس و با همکاری شرکت‌های کارگزاری دارای مجوز انجام می‌شود. طبق دستورالعمل ابلاغ‌شده توسط فرابورس، هر سکوی تامین مالی جمعی برای فعالیت باید دارای قرارداد همکاری با یک کارگزار رسمی بازار سرمایه باشد و تمامی فرآیندها، از بررسی طرح‌ها تا جذب سرمایه، با رعایت ضوابط مشخص و نظارت مستمر انجام می‌شود. برای تضمین امنیت سرمایه‌گذاران، پروژه‌ها ملزم به ارائه ضمانت‌نامه بانکی، سفته یا قراردادهای حقوقی معتبر هستند تا در صورت عدم تحقق طرح، امکان بازگشت سرمایه فراهم باشد.
